Bạch Miên Hoa

Năm 1973, huyện Cao Mật, tỉnh Sơn Đông, Mã Thành Công 17 tuổi cùng cô gái xinh đẹp, mạnh mẽ cùng làng Phương Bích Ngọc 22 tuổi khăn gói, giã biệt gia đình vào làm công nhân thời vụ cho Xưởng chế biến gia công dầu bông của huyện lị.
Tại đây, họ gặp Lý Chí Cao, chàng trai đa tài nhưng chưa gặp vận. Tình yêu, tình anh em bằng hữu, tình đồng hương; yêu thương và đố kị, khuất phục và đấu tranh,… tất cả đan kết với nhau, dẫn tới một kết cục bất ngờ, đầy nghi vấn trong bối cảnh diễm lệ nhưng bi thảm tuyền một màu trắng của bông.

Lấy bối cảnh vùng quê Cao Mật của tác giả trong những tháng năm đỉnh cao của Đại Cách mạng văn hóa, ‘Bạch miên hoa’ khắc họa thiên tình sừ tráng lệ và bi thảm như màu trắng nhức nhối của cây bông xứ này.
‘Tháng tám đến rồi, tháng tám đến rồi
Nào chị em ơi, ra đồng hái bông!
Trước mắt ta một biển bông trắng xóa
Trước sau phải trái, hái hái hái…’
Cây bông mềm yếu, lắt lay cũng như thân phận các nhân vật trong truyện. Mã Thành Công xuất thân trung nông, và cũng như biết bao kẻ cùng cảnh: khiếp nhược và co rúm. Lý Chí Cao có tài thì đã sao, cũng chỉ là một công nhân khuân sọt bông. Phương Bích Ngọc dù có xinh đẹp, tươi mởn sức xuân hay mạnh mẽ bao nhiêu cũng phải ủy khuất chịu ép đính hôn với con trai bí thư Quốc trong thôn.
Dân Cao Mật sang vì bông, khổ cũng vì bông! Mùa đông những cô công nhân chạy máy ép bông được ‘chôn’ trong những ụ bông cao quá nửa người, chở che gió tuyết mùa đông. Sống vì bông- chết cũng trong bông! Bông nhuộm thẫm đẫm mồ hôi và cả máu của người dân nơi đây.
Đó phải chăng cũng là cảnh ngộ chung của một Trung Quốc những năm bảy mươi thế kỉ trước đang đau đớn bước lên công nghiệp hóa? Bức bối, dồn nén, bị ràng buộc bởi hệ tư tưởng chuyên chính và cường quyền, thậm chí ngay cả quyền cơ bản: tự do yêu đương cũng không có.
Bông Cao Mật - Trắng đến ngộp người!
Chỉ có cô gái Phương Bích Ngọc, ‘cây kim trong bọc bông’ hữu dũng hữu mưu mới vượt ra khỏi màn trắng bủa vây đó. Bông cho cô niềm vui ngắn ngủi với vài đồng thù lao đổi bằng mồ hôi lao động vất vả, bông run rủi se duyên cô cùng chàng lãng tử đa tài (và đa tình) Lý Chí Cao, thấm đẫm những giọt máu trinh nguyên đời con gái hay nước mắt uất nghẹn khi phải chính tay chôn đi mối tình của mình. Những tưởng, cô cũng sẽ như bao người dân Cao Mật khác, lầm lũi cùng bông tới suốt đời nhưng không, một Phương Bích Ngọc can trường, dám ra tay dạy dỗ người đàn ông cao to gấp đôi mình để bảo vệ đồng hương, một Phương Bích Ngọc dám yêu dám nhận đã khôn ngoan lợi dụng bông, tự tạo đường thoát cho bản thân vượt qua màn trắng nhờ bí bức đầy bụi bông đó mà giải phóng mình. Cô đã tự viết nên truyền kì cho chính mình. Dù mãi mãi có lẽ chỉ là ‘truyền kì’!
Như Mạc Ngôn đã có lần trả lời phỏng vấn, nông thôn luôn là đề tài, là nguồn cảm hứng bất tận của ông. Với ‘Bạch miên hoa’, bằng bút pháp hiện thực sống động, một lần nữa ông đã không làm thất vọng những độc giả trung thành. Nông thôn Cao Mật nên thơ mà ngột ngạt, bí bức, nghèo khó, và những cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ cho lẽ phải, cho quyền sống, cho quyền con người của người nông dân, ... tất cả đều được thể hiện rõ nét và chân thực đến kinh ngạc!